Visie op communiceren


Communicatie is voor mij allereerst een dagelijks fenomeen. Het draait daarbij om mensen die met elkaar in gesprek zijn om de vaak complexe werkelijkheid samen te duiden. Communicatie als een gegeven dat helaas, ook in organisaties, nogal eens problematisch verloopt.

 

 

"Het Goede Gesprek is voor mij de kern van effectieve (interne) communicatie. Dat Goede Gesprek kan overigens ook online plaatsvinden. Waar het om draait is dat mensen in interactie samen de (vaak complexe) werkelijkheid proberen te duiden. Wat speelt er nou eigenlijk? Wat betekent dat voor mij? Wat heb ik nu te doen? Drie krachtige vragen die keer op keer succesvol blijken in het proces van betekenisgeving. In je eentje kun je ze niet goed en volledig beantwoorden. Daarom is dat Goede Gesprek zo wezenlijk, ook als aanvulling op hetgeen mensen ergens lezen, zien of horen. Ook bij het werken aan een communicatieve organisatie vormt het Goede Gesprek voor mij de leidraad. Enkele voorbeelden van vragen die je je kunt stellen: Hebben we het over de onderwerpen die er voor ons toe doen? Hoe hebben we het er dan over? Hoe vaak? Met wie? Wat doen we met hun bijdrage? Wat willen we met het gesprek bereiken?"

In die gesprekken is niet iedereen gelijkwaardig. De Schotse filosoof David Hume zei ooit: "The truth springs from arguments among friends". Mensen die je respecteert om hun mening, die je deskundig vindt op een onderwerp, kunnen jouw beeld beïnvloeden. Ze voegen nieuwe, relevante feiten toe en veranderen wellicht jouw oordeel. Zo ontstaan nieuwe, bijgestelde verhalen. Die gesprekken vinden bijvoorbeeld plaats in teamoverleg, werkconferenties, startbijeenkomsten, heidagen, op yammer, in communities, Top 50-sessies, allerlei tweegesprekken etc etc. Idealiter zijn dergelijke gesprekken: open, zoekend, nieuwsgierig, verwonderend, bevragend, verkennend, samen zoekend.

Maar helaas verlopen die gesprekken doorgaans niet zo. Ze zijn vaker te typeren als: je gelijk krijgen, je zin doordrijven, vertellen hoe (jij vindt dat) het zit, je oordeel geven, je mening opleggen. Een uitwisseling van beelden in de arena van het gelijk. Welk verhaal is ‘meer waar?’ Welke werkelijkheid wint en wordt leidend?

 

Eigen leidinggevende

De eigen, direct leidinggevende speelt in die betekenisgevingsprocessen een belangrijke rol. Hij of zij is de verpersoonlijking van de organisatie. Hij zou toch moeten weten hoe het zit? Zijn voorbeeldgedrag ook in communicatie is daarmee van groot belang.

Leidinggevenden communiceren een groot deel van hun tijd. Het teamoverleg of andere formele overlegvormen zijn daarin belangrijke 'knooppunten van communicatie.' Het loont dus om te investeren in deze vorm van communicatie. Niet afschaffen dus maar verbeteren, anders vormgeven wellicht.

Zo'n overleg kan behoorlijk uit de hand lopen of voor leidinggevenden complexe dilemma's oproepen. Zoals: hoe ga ik om met de vele vragen waarop ik geen antwoord weet? Of: Hoe vertaal ik abstract beleid voor mijn team? Of: Hoe 'verkoop' ik een onderwerp waar ik zelf niet achter sta? Daarom is het cruciaal de leidinggevenden ruimhartig te ondersteunen bij deze soms voor hen spannende communicatiemomenten.
>>> Lees meer over deze zogeheten leiderschapscommunicatie en wat je kunt doen om het te verbeteren.

 

Koffie-automaat

Hoewel je gesprekken kunt organiseren en verbeteren, vindt betekenisgeving toch vooral plaats in de informele communicatie, op de wandelgangen en bij de koffie-automaat. En die communicatie is lastiger te sturen. De kunst is hoe je de inhoud uit de informele gesprekken kunt inbrengen in de formele communicatiemomenten. 

 

Veranderen

Communicatie vindt ook plaats in de context van (ingrijpende) veranderingen. Hoe ziet dat er dan uit? Veranderen zie ik als een proces van opeenvolgende gesprekken tussen mensen die met elkaar praten over (een deel van) de verandering. Zo vormen ze zich samen hún verhaal van de verandering. In de tijd verandert dat verhaal telkens een beetje. Hun beeld van de verandering wordt telkens completer en eenvormiger. En stap voor stap komen ze zo ook verder in het duiden van de verandering voor henzelf. Een verandering wordt dus al pratend gemaakt. Ik vergelijk het graag met een caleidoscoop: een kokertje met gekleurde kraaltjes en telkens als je het kokertje draait en tegen het licht houdt, zie je een andere samenstelling van de kralen. Het patroon wijzigt in de tijd. Zo ook bij veranderingen. Iedereen ziet een ander plaatje en dat verandert ook telkens.

 

Organiseer communicatiemomenten

 

Mensen willen best veranderen, ze willen alleen niet veranderd wórden. Als je dat credo serieus neemt, moet je vormen van betrokkenheid organiseren. Je betrokken voelen lukt alleen als je een actieve rol krijgt in het veranderingsproces. Door mensen regelmatig samen in gesprek te brengen (over de verandering) kunnen ze hun verhalen over de verandering uitwisselen en ze horen ook andere beelden van de werkelijkheid. Soms komen ze samen tot een gedeeld beeld van de werkelijkheid. Dat gedeelde beeld is dan voor hen de waarheid geworden en drijft ook hun handelen (gedrag).

 

naar boven